ਖਰਾਸ

1.
ਚੱਲੇ ਖਰਾਸ
ਪੀਂਹਦਾ ਆਟਾ ਥੋੜ੍ਹਾ
ਥੱਕੇ ਬਲ਼ਦ ।2.
ਸਾਂਝੇ ਖਰਾਸ
ਆਟੇ ਭਰੇ ਮਿਠਾਸ

ਗੁੰਮ ਕਿਧਰੇ ।
 3.
ਪੁੜਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹ੍ਹੇ
ਲੁਹਾਰ ਹੁੰਰਮੰਦ
ਗਾਹੇ ਬਿਗਾਹੇ
           ਜੋਗਿੰਦਰ  ਸਿੰਘ    ਥਿੰਦ
  (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)

    

ਰੋਟੀ ਤੇ ਸਾਗ

        (1)
   ਮਿਟੀ ਦਾ ਚੁੱਲਾ
ਉਤੇ ਮਿਟੀ ਦੀ ਹਾਂਡੀ
    ਰਿੱਝਦਾ ਸਾਗ

       (2)
    ਥੱਲੇ ਨਾ ਲੱਗੇ
  ਬੇਬੇ ਕੜ੍ਹਛੀ ਫੇਰੇ
     ਅੱਗ ਡਾਹਿਵੇ

        (3)
      ਆਲੱਣ ਪਾਵੇ
   ਘੋਟ, ਕਰੇ ਮਲਾਈ
       ਮੱਖਣੀ ਪਾਈ
     
        (4)
   ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ
 ਥੱਪ, ਲੋਹ ਤੇ ਪਾਈ
 ਅੱਜ, ਯਾਦਾਂ ਚ ਛਾਈ


    ਜੋਗਿੰਦਰ  ਸਿੰਘ   "ਥਿੰਦ"
                (  ਅਸ੍ਰਿਤਸਰ)

ਜੀਵਨ ਦੇ ਰੰਗ

       (1)
   ਮਹਿਕੇ ਫੁੱਲ
ਪੱਤ- ਝੱੜ ਰੁੱਖਾਂ ਤੇ
   ਉੱਹਦੀ ਰੱਜ਼ਾ

       (2)
   ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ
ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਨੇ ਰੰਗ
    ਸੰਗ ਹੀ ਸੰਗ

        (3)
    ਮਾਲੀ ਕੀ ਕਰੇ
ਫੁਲਾਂ ਦੀ ਗੋਡੀ ਕਰੇ
     ਜਾਂ ਪੱਤੇ ਸਾਂਭੇ

         (4)
     ਹਰ ਹਾਲ 'ਚ
   ਲਹੂ ਰੱਗਾਂ 'ਚ ਵੱਗੇ
    ਦੁੱਧ ਫੱਟੇ, ਉੱਬਲੇ



     ਜੋਗਿੰਦਰ  ਸਿੰਘ   "ਥਿੰਦ"
                   (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)

ਤੱਕੀਏ ਦਾ ਪੀਰ

                                1
                         ਪਿੰਡੋਂ ਬਾਹਿਰ
                       ਤਕੀਏ ਵੱਸੇ ਪੀਰ
                         ਵੰ ਡਦਾ ਖੀਰ
                                2
                         ਕੰਨੀ ਮੁੰਦਰਾਂ
                       ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਬੁਲ੍ਹ ਲਾਲ
                          ਖਿਲਰੇ ਵਾਲ
                                 3
                           ਚੱਪਣੀ ਅੱਗ
                         ਉਤੇ ਹਿੰਘ ਤੁਖ੍ਹਾਵੇ
                           ਧੂਣੀਆਂ ਲਾਵੇ
                                  4
                            ਚਾਟੀ ਤੇ ਰੱਖ
                        ਪੁੱਠੀ ਥਾਲੀ ਵਿਜਾਵੇ
                             ਮੰਤਰ ਗਾਵੇ
                                  5
                            ਭੂਤਾਂ ਨੂੰ ਕੱਡੇ
                         ਡੋਲੀ ਖਿੱਡਾ ਖਿੱਡਾ ਕੇ
                            ਛਾਂਟੇ ਵੀ ਛੱਡੇ    
                                   6
                            ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ
                         ਆ ਕਰਨ ਫਿ੍ਆਦ
                            ਦਿਨ ਤੇ ਰਾਤ
                                   7
                           ਕੋਈ ਆਖੇ ਆ
                         ਉਤਰੇ ਨਾਂਹੀ ਤਾਪ
                            ਲੱਗਾ ਸਿਰਾਪ
                                   8
                            ਜਾਂ ਕੋਈ ਮੰਗੇ
                         ਮੁੰਡਾ ਹੋਣ ਦਾ, ਉੱਪਾ
                            ਲੌ ਦੇਗ਼ ਚਿੜ੍ਹਾ
                                   9
                             ਧਾਗੇ ਤਵੀਤ
                           ਟੂਣੇ ਕਰੇ ਕਰਾਵੇ
                              ਹੱਥ ਫੱੜਾਵੇ
                                    10
                             ਵਿੱਚ ਚੌਰਾਹੇ
                          ਟੂਣਾ ਰੱਖ ਨਿਹਾਵੇ
                              ਤਾਂ ਫ਼ੱਲ ਪਾਵੇ
                                     11
                              ਚੰਦ ਚਾਣਨੀ
                          ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਜੋ ਆਵੇ
                               ਪੀਰ ਮਨਾਵੇ
                                      12 
                                 ਮੰਨ ਮਰਜ਼ੀ
                              ਮੁਰਾਦ ਉਹ ਪਾਵੇ
                                ਖਾਲੀ ਨਾ ਜਾਵੇ
                                       13
                               ਮੂਰੱਖ ਲੋਕੀਂ
                            ਤੇ ਅੰਧ-ਵਸ਼ਵਾਸੀ
                                ਪੀਰ ਮਨਾਣ
                                       14
                                ਪੀਰ ਨੇ ਇੱਕ
                           ਪਿੰਡ ਦੀ 'ਲਾਜ*' ਉੜ੍ਹਾ 
                           ਸੱਭ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਸੱਜ਼ਾ
 

                            ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ
                                      (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) 
                             ' ਲਾਜ *' =   ਧੀ-ਭੈਣ 
                                  
                                

                            

ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ

ਜਦੋਂ ਸ਼ਰਾਫ਼ਤ ਦੀ ਇੰਤਹਾ ਹੋ ਗਈ
ਸ਼ਰਾਫ਼ਤ ਵੀ ਇੱਕ ਗੁਨਾਹ ਹੋ ਗਈ

ਦਰਦਾਂ ਦਾ ਹੁਣ ਅਸਰ ਵੀ ਮੁੱਕਿਆ 
ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨਾਲ ਜਿੰਦ, ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਈ

ਬਚਾ ਲਵੋ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਲਾਜ ਨੂੰ
ਰੁੱਲੋਗੇ ਥਾਂ ਥਾਂ ਜੇ ਇਹ ਹਵਾ ਹੋ ਗਈ

ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਬੀ, ਜੋ ਬੋ ਰਹੇ ਨੇ ਅੱਜ
ਕੀ ਬਣੂ ਜਦ ਦੌਲਤ ਖ਼ਫਾ ਹੋ ਗਈ

'ਥਿੰਦ' ਗੁਲਾਮੀ ਲਾਹਨਤ ਕੌਮ ਲਈ
ਰੁਲੀਆਂ ਬਹੁਤ, ਜਦੋਂ ਖਤਾ ਹੋ ਗਈ


ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ   "ਥਿੰਦ"
                ( ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ  )

ਤ੍ਰਿੰਝਣ

                  1

           ਕੱਤਣ  ਸੂਤ                

       ਤ੍ਰਿੰਝਣ  'ਚ  ਕੁੜੀਆਂ

            ਪਾਉਣ ਸਾਂਝਾਂ

                   2

            ਦੀਵੇ ਤੇਲ ਪਾ

         ਵੱਟ ਵੱਟ ਬੱਤੀਆਂ

             ਪ੍ਰੇਮ ਤੀਲੀ ਲਾ

                   3

              ਠੱਠੇ ਕਰਨ

        ਕਿੱਕਲੀਆਂ ਮਾਰਨ

            ਪਾ ਲੰਮੇ ਤੰਦ

                    4

               ਰਾਜ਼ ਦਿਲਾਂ ਦੇ

           ਚਾਵੀਂ ਚਾਵੀਂ ਦੱਸਣ

               ਸੁਣ ਹੱਸਣ

                     5

               ਚੂੰਡੀਆਂ ਵੱਢ

           ਪੁੱਠੀਆਂ ਹੋ ਹੋ ਜਾਣ

                ਜਾ ਸ਼ਰਮਾਣ

                     6

                ਚਿਰੀਂ ਵਛੁੰਣੀ

            ਦੱਸੇ ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਕੇ

                 ਹਾਲੇ ਹਿਜ਼ਰ

                      7

               ਲੰਘਣ  ਰਾਤਾਂ

            ਚੁੱਭਣ ਤਲਖੀਆਂ
              ਹਿਜ਼ਰਾਂ ਦੀਆਂ

                       8.

                  ਮੁੱਕਦੇ ਜਾਂਦੇ

             ਛਿਕੂ-ਛਿਕੂ ਪੂਣੀਆਂ

                 ਨਾ ਟੁੱਟੇ ਤੰਦ

                      9.

              ਬੀਤੇ ਨਾ ਰਾਤ

            ਨਾ ਹੀ ਮੁੱਕੇ  ਹੁਲਾਸ*

              ਨਾ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹੇ 

        ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ  ਥਿੰਦ 
                     ( ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ  ) 

          ਹੁਲਾਸ* =  ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ

          

           

ਉਡਾਰੀ

 (1)          

                ਕਦੇ ਅੰਬਰੀਂ
             ਧਰਤੀ ਕਦੇ ਜਲ
               ਨਾ ਟਿਕੇ ਸੋਚ

(2)         

             ਬੰਦ ਅੱਖੀਆਂ
           ਬਿਨ ਕਲਬੂਤੋਂ ਜਾ
               ਮੰਡਲੀਂ ਰੱਚੇ

(3)          

               ਕੋਈ ਨਾ ਜਾਣੇ
           ਬੇਅੰਤ ਹੈ ਖੁਦਾਈ
               ਥੌਹ ਨਾ ਪਾਈ



ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ

ਦਿੜ੍ਹਤਾ

(1)     

         ਠਿੱਲ ਹੀ ਪਿਆ 
      ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਦਾ ਕੀ
         ਤੂਫਾਨਾਂ ਦਾ ਕੀ

(2)       

          ਦਿਸੇ ਗਗਨ
       ਨਾ ਮੰਜ਼ਲ ਦਾ ਪਤਾ
            ਬੇਸਿਰਾ ਘੇਰਾ

(3)       

          ਸਾਂ ਸਾਂ ਚੁਫੇਰੇ
        ਥੱਪ ਥੱਪ ਪਾਣੀਆਂ
          ਗਵਾਚੀ ਦਿਸ਼ਾ

(4)      

             ਇਕੱਲ ਲੂਹੇ
         ਬੇਵਸ  ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੇ
           ਦਿੜ੍ਹਤਾ ਜਿੱਤੇ


ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ   ਥਿੰਦ

      

ਮਜ਼ਦੂਰ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ

                                                                                                                                                                 ਅੱਜ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ਹੈ , ਪਰ ਇਕ ਭੱਠੇ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਮਹਿਲਾ ਕੀ ਇਹ ਜਾਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ ? ਉਸ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਹਾਇਕੁ ਅੱਖ਼ ਨੇ ਅੱਖ਼ਰਾਂ 'ਚ ਇਸ ਤਰਾਂ ਨਾਪਿਆ ਹੈ ।                                                                                                                                                                                    

1.

ਮਿੱਟੀ ਮਧੋਲ਼

ਸਾਂਚੇ ਪਾ-ਪਾ ਉਲਟੇ

ਕੁੱਛੜ ਬਾਲ 

2.

ਰੁਲ਼ੇ ਬਾਲੜੀ

ਸਿਖਰ ਦੁਪਹਿਰ

ਭੁੱਖ ਕਹਿਰ

3.

ਤੜਕੇ ਉੱਠ

ਲਹੂ ਪਸੀਨਾ ਇੱਕ

ਸ਼ਾਮਾਂ ਆਉਣ        

4.

ਮਿੱਟੀ-ਮਿੱਟੀ ਹੋ

ਭਿਓਂ ਸੁੱਕੀ-ਮਿੱਸੀ ਖਾ

ਭੋਏਂ ਸੌਂਵੇ ਜਾ   

5.
ਨਾਰੀ ਦਿਵਸ 
ਫਟੇ ਹਾਲ ਕੱਪੜੇ 
ਪਾ ਲਵੇ ਮਨਾ 

ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ   ਥਿੰਦ
         
     

ਪੰਜਾਬੀ ਗਜ਼ਲ

ਪਲਕਾਂ ਤੇ ਟਿਕੇ ਜੋ ਅੱਥਰੂ, ਤੂੰ ਅਜੇ ਟਿਕਾ ਕੇ ਰੱਖ
ਸੱਜਰੇ ਬੜੇ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਇਹ, ਤੂੰ ਅੱਜੇ ਲੁਕਾ ਕੇ ਰੱਖ

ਮੁਠੀ ਚਿ ਨਮੱਕ ਲਈ ਏਥੇ, ਫਿਰਦਾ ਏ ਹਰ ਕੇਈ
ਤੂੰ ਅਪਣੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਇੰਜ ਨਾ, ਸੱਭ ਨੂੰ ਵਖਾ ਕੇ ਰੱਖ

ਦੇਂਦੇ ਬੜੇ ਡ੍ਰਾਵੇ ਤੇ ਲਾਲਚ, ਨਰਕਾਂ ਤੇ ਸੁਰਗਾਂ ਦੇ
ਕੀ ਲੈਣਾ ਸੁਰਗਾਂ ਤੋਂ,ਪੰਜ ਤੱਤ,ਇੰਸਾਨ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ

ਬੁਲਾਂ ਤੇ ਸਾਹ ਅੱਟਕਾ ਕੇ ਪੌਹੰਚਾਂ ਗੇ, ਹਰ ਹਾਲ ਵਿਚ
ਤੂੰ ਦਿਲ ਵਿਚ ਅਪਣੇ, ਆਸ ਦੇ, ਦੀਵੇ ਜਗਾ ਕੇ ਰੱਖ

ਰੁੱਖ਼ਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਲੈ ਗਈਆਂ, ਉਡਾਕੇ ਹਨ੍ਹੇਰੀਆਂ
"ਥਿੰਦ" ਨੇ ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਤੂੰ ਵਿਉਂਤਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ

ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ  "ਥਿੰਦ
          (ਸਿ਼ਡਨੀ)
 

ਬਿਲਕੀ ਕੁੱਖ

ਦੋ ਮਾਰਚ 2013 ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ (ਪੰਜਾਬ) ਨੇੜੇ ਇਕ ਸਕੂਲ ਬੱਸ ਤੇ ਟਰੱਕ ਵਿਚ ਟੱਕਰ ਹੋ ਗਈ। 13 ਬਚਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣ ਚਲੀ ਗਈ ਤੇ ਕਈ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਹਾਇਕੁ ਕਲਮ ਰੋ ਪਈ ਤੇ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਸ਼ਰੱਧਾ ਦੇ ਫੁਲ ਹਾਇਕੁ ਰੂਪ ਧਾਰ ਗਏ ਜੋ ਇਸ ਤਰਾਂ ਪੇਸ਼ ਹਨ ।



(1)    ਲੂਏਂ ਲੂਏਂ ਹੀ
      ਕਲੇਜੇ ਮਧੋਲ ਕੇ
        ਖਿਲਾਰੇ ਭੋਏਂ

(2)    ਡੰਗੋਰੀ ਟੁੱਟ
      ਔਹ ਸੜਕੇ ਪਈ
         ਬਿਲਕੀ ਕੁੱਖ


ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ  ਥਿੰਦ

ਬੰਦ ਬੈਠਕ

ਬੰਦ ਬੈਠਕ

ਕੋਲ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਏ

ਹਵਾਲਾਤ ਹੀ

ਬਣਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਏ

ਖੁੱਸ਼ਕ ਅੱਖਾਂ

ਖੁੱਲ੍ਹੇ- ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਨੇ ਲੱਬ

ਚਿਹਰੇ ਪਰ

ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਝੱਲਕਾਂ

ਹੋਰ ਉਭਰੇ

ਕਾਲੇ਼- ਕਾਲੇ਼ ਦਾਇਰੇ

ਹਵਾ ਹੋ ਗਏ

ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਹਮਸਾਏ

ਤੱੜਕ ਟੁੱਟੀ

ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਡੋਰ

ਤੜਫੜਾ ਕੇ

ਡਿੱਗਾ ਅਰਸ਼ੋਂ ਪੰਛੀ

ਤਨਹਾਈ ਦੇ

ਜਾ਼ਲ ਚਾਰ ਚੁਫੇ਼ਰੇ

ਸਹਿਕੇ ਰੂਹ

ਉੱਡ ਜਾਣ ਦੇ ਡਰੋਂ

ਬੁਹਤ ਘੱਟ

ਆਸ ਏ ਪਾਸ ਹੁਣ

ਜਾਂ ਫਿਰ ਕੋਈ

ਮਸੀਹਾ ਆ ਕੇ ਆਰ

ਕਰੇ ਫੜਕੇ ਪਾਰ

ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ  ਥਿੰਦ